De zon is verreweg het meest opvallende hemellichaam. Het is dan ook niet verwonderlijk dat hij al in de oudste geschriften wordt genoemd. Er wordt dus al duizenden jaren over de zon geschreven, maar eigenlijk weten we nog maar kort wat zich op en in de zon afspeelt. En veel van de details zijn ook nu nog onduidelijk.
Het lijkt erop dat Griekse geleerden ongeveer 2500 jaar geleden begonnen te vermoeden dat de zon een bolvormig hemellichaam is. Voor die tijd werd de zon wel gezien als een heldere schijf of juist als een gat in een donkere bol die de aarde als middelpunt had. Het was nog de tijd van het geocentrische wereldbeeld: de aarde stond stil en de rest van de kosmos, alle sterren, planeten, zon en maan draaide er omheen. Het duurde heel lang voordat men begon te bese?en hoe groot de zon eigenlijk wel is. Dat kwam doordat men niet de geschikte instrumenten had om de afstanden binnen ons zonnestelsel te bepalen. Een van de eersten die een poging deed, was de Griek Aristarchus van Samos (3e eeuw v. Chr.). Uit metingen tijdens maansverduisteringen leidde Aristarchus af dat de zon ongeveer 19 keer zo ver weg stond als de maan en bijna 7 keer zo groot was als de aarde. Dat was veel te weinig.
In de 16e eeuw, bijna tweeduizend jaar later dus!, begonnen steeds meer geleerden zich te realiseren dat het heelal heel anders in elkaar stak dan men dacht. Bij nader inzien bleek de aarde, samen met de andere planeten, om de zon te draaien en niet andersom. Maar nog steeds kwam men niet veel verder dan de getallen van Aristarchus...

Inleiding Waar je ook bent, met wie je ook spreekt, en al heb je nog nooit iets van sterrenkunde gelezen of gehoord, over de maan weet iedereen wel wat te vertellen. De maan is met het blote oog goed zichtbaar. Hij is na de zon de helderste verschijning aan de hemel. Hij is ook het enige hemellichaam buiten de aarde dat door de mens is bezocht. Deze brochure gaat over de maan. Je komt te weten hoe we denken dat de maan ontstaan is, hoe het komt dat de maan er steeds anders uitziet, terwijl we toch steeds alleen de voorkant van de maan zien. Ook wat je zoal met een sterrenkijker op de maan kunt zien en de maanlandingen komen aan bod.

Je hebt vast wel eens een vallende ster gezien. Je ziet dan een soort lichtflits aan de hemel. Eigenlijk is vallende ster geen goede benaming. Het is eigenlijk een meteoor, en een meteoor heeft niets met de sterren te maken. Sterren staan zo ontzettend ver weg, dat we ze vrijwel niet kunnen zien bewegen (behalve dan ten gevolge van de draaiing van de aarde!). Meteoren zijn verschijnselen die zich op grote hoogte in de dampkring afspelen. Dat werd in 1798 bewezen door Heinrich Brandes en Johann Benzenberg. Ze deden tegelijkertijd meteoorwaarnemingen vanaf verschillende plaatsen in de buurt van Göttingen (Duitsland). De banen van de meteoren tekenden ze in op een sterrenkaart. Toen merkten ze dat de een de meteoren door een heel ander sterrenbeeld zag bewegen dan de ander (zie ook blz. 7). De afstand tussen de waarnemingsplaatsen was bekend. Uit het verschil in positie van de meteoren ten opzichte van de sterrenhemel kon hun hoogte worden bepaald. Daaruit bleek dat meteoren op een hoogte van zo´n tachtig kilometer verschijnen.

Vijfduizend jaar geleden bouwde een volk in Noordwest- Europa een massaal aarden en stenen bouwwerk: Stonehenge. Stonehenge ligt in het zuiden van Engeland, op de vlakte van Salisbury. De grootste stenen zijn zo´n 7 meter hoog, 2 meter breed en 1 meter dik. Gedurende de 1500 jaren erna, dus tot ongeveer 1500 jaar voor Christus, was het monument in gebruik en werd het uitgebreid en veranderd. Dat was in dezelfde periode waarin de Egyptenaren hun piramiden bouwden, lang voordat de Trojanen hun stad bouwden en de Grieken deze weer plat legden zoals beschreven in de Illias, en wel tweeduizend jaar voordat Mozes de Joden aanvoerde in de uittocht zoals beschreven in de bijbel. De meeste mensen denken dat er in Noordwest-Europa in die tijd alleen maar mensapen in berenvellen rondliepen, die leefden van de jacht en het verzamelen van bessen, wortels en noten, en natuurlijk elkaar met dikke gebraden varkenspoten op de kop sloegen. Maar dit beeld van die Flintstones klopt niet. Misschien hebben de volkeren van Stonehenge wel net zo´n glorieuze geschiedenis als de Grieken en Egyptenaren, maar omdat ze hun geschiedenis niet opschreven, weten we er heel weinig van. Wel lieten ze een indrukwekkend monument van hun kennis en cultuur achter: de stenencirkel Stonehenge.